Gökbilimciler Evrenin Sıcaklığını Nasıl Ölçer?

[Ihsan]

Gökbilimciler Evrenin Sıcaklığını Nasıl Ölçer?

Dalgaboyu 700 nanometre ile 1 milimetre arasında olan kızılötesi ışınım, 1800’de William Herschel tarafından keşfedildi (1738-1822).

Herschel bir prizma kullanarak kırmızıdan maviye Güneş tayfı yarattı. Sonra termometreler kullanarak her rengin içindeki enerjiyi ölçtü.

Tayfın kızıl bölümünün ötesindeki termometrenin de, besbelli görünmez uzun dalga ışınımından, ısı aldığını kaydetti.

Kızılötesi (IR) ışınım (ısı ışınımı) bugün iyi biliniyor ve gece gözlüklerinde, gece çekimleri için tüketici kameralarında kullanılıyor.

Gökbilimde karanlık toz bulutu gibi soğuk cisimler, enerjilerinin çoğunu IR dalgaboylarında yayar. IR gökbilimi tozlu evreni ortaya çıkarır.

Toz, kızılötesi ışığa karşı da geçirgendir. IR teleskoplar, görünür ışık soğurulsa da toz bulutlarına gömülü önyıldızları ortaya çıkarır.

Sorun: Dünya atmosferindeki su buharı kozmik IR ışınımı kısmen emer. Teleskobun yüksek dağ tepesinde veya uzayda olması gerekir.

Bugün (Keck ve VLT gibi) çoğu dev yer teleskobunda hem görünür ışık kameraları hem de yakın-kızılötesi dedektörler vardır.

İlk IR dedektörlerde keskin bir yön hassasiyeti yoktu. Kızılötesi gökyüzünü görüntülemekte kullanılamıyorlardı, resimler bulanıktı.

Şimdi evlerdeki kameralarda bile IR-duyarlı elektronik ccd dedektörler var. Mevcut teknoloji / imkanlar optik dedektörlerle kıyaslanabilir.

Soluk IR ışınımını uzaydan “görebilmek” için dedektörlerin daima (örn. sıvı helyumla) mutlak sıfıra yakın soğutulmaları gerekir.

İlk tam-gökyüzü IR haritalarını IRAS uydusu üretti (1983). İlkel gezegen oluşum diskleri ve uzak tozlu gökadalar dahil 350.000 kaynak buldu.

Bunu Spitzer Uzay Teleskobu (NASA; 2003) ve Herschel (ESA, 2009) gibi birçok IR uzay teleskobu izledi. Hubble’ın da yakın -IR kamerası var.

Geleceğin 6,5 m James Webb Teleskobu (Hubble’ın NASA / ESA ardılı, fırlatma 2018) ağırlıkla kızılötesi dalgaboylarında gözlem yapacak.



Kaynak: bilenyok.com